Δευτέρα 8 Σεπτεμβρίου 2014

Η θέασή μας περί μουσικής




Η μουσική αποτελεί ένα πανταχού παρόν στοιχείο του ανθρωπίνου βίου, σε αντίθεση με άλλους τομείς της καλλιτεχνικής δραστηριότητος. Ελάχιστοι άνθρωποι θα βρεθούν που να μην ακούνε μουσική μέσα στην ημέρα τους ή να μην την έχουν ανάγκη. Αυτή η ευρύτητα της χρήσεώς της είναι που την κάνει να έχει αποκτήσει τόσες διαβαθμίσεις ποιότητος όσες έχει και το ανθρώπινο είδος. Υπάρχει μουσική του συρμού όπως υπάρχει μουσική του υπερβατικού, υπάρχει μουσική της χυδαιότητος όπως υπάρχει μουσική των αρετών. Για αυτό και η οπτική μας για την μουσική δεν μπορεί να είναι μονολιθική και χοντροκομμένη αλλά απαιτεί διάκριση και λεπτότητα. 

Για αρχή καλό θα ήταν να ορίσουμε την Μουσική και να την ξεχωρίσουμε από την "μουσική".  Οι αυστηροί ακαδημαϊκοί ορισμοί περισσότερο μπερδεύουν παρά βοηθούν όταν θέλουμε να προσεγγίσουμε ζητήματα ουσίας. Διότι εάν λάβουμε έναν συνηθισμένο ορισμό ότι η μουσική είναι το σύνολο ρυθμικών ήχων που προκαλούν τέρψη στον ακροατή τότε τι μας εμποδίζει από το να θεωρήσουμε μουσική και τον ήχο της βροχής; Και από την στιγμή που πολλά σύγχρονα είδη μουσικής επιδιώκουν έναν με επιστημονικά κριτήρια θόρυβο γιατί να μην ονομαστούν μουσική αφού προκαλούν τέρψη στους ακροατές τους; Είναι αδύνατον να οριστούν με μετρήσιμα μεγέθη τόσο υποκειμενικά κριτήρια. Το μόνο αξιόπιστο φίλτρο είναι η φύση και η ιδιοσυγκρασία εκάστου είδους. 

Το είδος μας και ο λαός μας, μαθημένος στα Δωρικά του μονοπάτια, είχε σαν φίλτρο του κάλλους το μέτρο, την λιτότητα και την καθαρότητα. Επόμενο είναι αυτά τα χαρακτηριστικά να διαπνέουν και την μουσική του, στις εκφάνσεις της φυσικά όπου οι δημιουργοί της βρίσκονταν σε αρμονία με το είναι τους. Η μουσική προέρχεται από τις Μούσες, θεότητες ενός Ολυμπιακού πολιτισμού, και είναι άμεσα συνδεδεμένη με την κοσμική αρμονία και την τάξη. Από αυτά τα δύο στοιχεία απορρέει πλήθος άλλων. Η κοσμική αρμονία είναι αιώνια, και η μουσική που εμπνέει οπότε θα διέπεται από αιωνιότητα και αντοχή στην φθορά του χρόνου. Αυτό είναι ένα πρώτο βοηθητικό στοιχείο που απομακρύνει την μουσική του συρμού. Η μουσική του συρμού, ιδίως στις μέρες μας όπου η λατρεία του εφημέρου και η εικονικότητα βρίσκονται σε έξαρση, δεν αντέχει ούτε καν μερικούς μήνες.

Ευλόγως γεννάται το ερώτημα, ποια μουσική ανήκει στον λαογραφικό πολιτισμό και ποια όχι; Είναι απαραίτητο να ασχολείται με υπερβατικά ζητήματα για να χαρακτηρισθεί κάποιο τραγούδι ως υψηλή δημιουργία; Σαφώς και όχι. Μεμπτό στοιχείο δεν είναι αυτό που ασχολείται με κάτι το καθημερινό και απλοϊκό, αλλά αυτό που υπολείπεται σε Ιερότητα, Ιερότητα όχι ως κάποια στεγανή θρησκευτική εκδήλωση αλλά ως προς κάθε πτυχή του βίου. Ο γάμος, ο έρωτας, η γέννηση ενός παιδιού, μπορούν να θεωρηθούν τετριμμένα γεγονότα λόγω του πλήθους των περιστατικών. Αυτό όμως είναι άποψη μόνο όσων βλέπουν την ζωή ως μία τετριμμένη υπόθεση. Στις πολιτισμικές εκδηλώσεις κάθε λαού, τέτοια γεγονότα βιώνονται ως ιερουργία, πλήρους αυθεντικότητος και συνειδήσεως, και καθορίζουν τον χαρακτήρα και το ήθος.

Όταν δίνουμε τον χαρακτηρισμό αιώνιο πρέπει να τον αντιλαμβανόμαστε ευρύτερα και πέρα από την στενή έννοια του χρόνου. Δεν είναι αιώνιο ως προς την ελληνικότητα ο,τιδήποτε άντεξε χρονικά. Θα μπορούσαν πλήθος τουρκικών μελωδιών με παραλλαγμένο ελληνικό στίχο να συμπεριληφθούν στις εκδηλώσεις της ελληνικότητος μόνο και μόνο επειδή ακούγονται αιώνες. Η έννοια του αιωνίου αφορά το διηνεκές που ανέγγιχτο από την φθορά του χρόνου εκφράζει την αναλλοίωτη φύση και χαρακτήρα ενός ομοιογενούς συνόλου και τις συνιστώσες της ψυχοσυνθέσεώς του  που συνιστούν το είναι της υπάρξεώς του.

Οπότε, η θέασή μας για την μουσική διαπνέεται από Ιερότητα και Ουσία. Δεν δεχόμαστε σαν μουσική του ελληνικού πολιτισμού ο,τιδήποτε υπάρχει, αλλά μόνον ότι είναι ελληνικό. 

Μία μουσική είναι ελληνική όταν διαποτίζεται από τις αρχές του ελληνικού πνεύματος, ανεξαρτήτως της αρχικής της προελεύσεως ή των τεχνικών της ιδιαιτεροτήτων. Όταν αποτυπώνει την αισθητική και το χρώμα το ελληνικό, την ομορφιά αλλά όχι τον ναρκισσισμό, την χαρά της ζωής αλλά όχι την σκλαβιά των ηδονών, την ενέργεια και το πάθος αλλά όχι την άμετρη συναισθηματικότητα, το πένθος αλλά όχι την απελπισία και την παραίτηση. Και κυρίως, την αγάπη και την σύνδεση με την ελληνική γη, κάτι που δεν έχει κανένα σύγχρονο εισαγόμενο είδος μουσικής.

Η ελληνική μουσική, είτε στην δημώδη είτε στην κλασική της μορφή, μοιάζει βγαλμένη από τα σπλάχνα του χώματός μας, δεν βγαίνει απλά από άνθρωπο, αλλά από τον Έλληνα και την γη του μαζί. Αυτή είναι η λυδία λίθος μας που ξεχωρίζει το χρυσάφι από τον σωρό.