ΜΑΡΤΙΟΣ

March Winds by Philip Richard Morris

Ο Μάρτιος είναι ο πρώτος μήνας της ανοίξεως και τρίτος του έτους κατά το Γρηγοριανό ημερολόγιο, αριθμεί 31 ημέρες. Ωστόσο, κατά το αρχαίο ρωμαικό δεκάμηνο ημερολόγιο ήταν ο πρώτος μήνας του έτους και ονομάζοταν Primus. Για τους αρχαίους Ρωμαίους, η «Εσπερία Δύσις» του Ταύρου όταν ο αστερισμός του Ταύρου ήταν μόλις ορατός στα δυτικά δύοντας σχεδόν μαζί με τον Ήλιο - σημείωνε την αρχή του νέου έτους. «Ο λευκός Ταύρος ανοίγει με τα χρυσά του κέρατα το νέο έτος» αναφέρει ο Βιργίλιος στον «Πρώτο Γεωργικό» του. 

Très riches heures du duc de Berry

Επειδή ο Μάρτιος είναι ο μήνας της εαρινής ισημερίας, διατηρήθηκε σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες ως ο πρώτος μήνας του έτους μέχρι τα μέσα περίπου του Μεσαίωνα. Την 1η Μαρτίου γιορταζόταν στην Ρώμη τα Ματρωνάλια (Matronalia), η σπουδαιότερη γιορτή προς τιμή της Θεάς Γιούνο (Ήρα), που ενίοτε εκαλείτο και Martialis, ως μητέρα του Μάρς ( Άρη). Στην γιορτή αυτή, οι Ρωμαίες Δέσποινες (Matronae), απέθεταν στον ναό της Θεάς στον Εσκυλίνο Λόφο της Ρώμης τις προσφορές τους, συνήθως αγελάδες και χήνες που εθεωρούντο τα ιερά ζώα της θεάς. 

Την ίδια ημέρα, στις Καλένδες του Μαρτίου, οι Εστιάδες Ιέρειες άναβαν νέα ιερή φωτιά στον ναό της Εστίας στην αγορά της Ρώμης, για να τιμήσουν τόσο τη Θεά Εστία όσο και την αρχή του Έτους. Επίσης, οι Ρωμαίοι γιόρταζαν τα γενέθλια του Άρη και την πτώση της ιερής του ασπίδας από τον Ουρανό ή την ανεύρεσή του στην Regia, στο μυθικό ανάκτορο του Νουμά Πομπίλιου στους πρόποδες του Παλατίνου Λόφου της Ρώμης. 

Σύμφωνα με την παράδοση, καθιερώθηκε ως πρώτος μήνας από τον μυθικό Ρωμύλο προς τιμήν του πατέρα του και γενάρχη των Ρωμαίων, Θεού του πολέμου Μάρς (Άρη). Ο Μάρς αρχικά ήταν ο θεός της γονιμότητας και των αγρών (η ονομασία Mars προέρχεται πιθανότατα από τον θεό των αγρών Maris της ετρουσκικής μυθολογίας), ωστόσο αργότερα ταυτίστηκε με τον θεό του πολέμου, Άρη. Οι Ρωμαίοι ονόμασαν έτσι τον πρώτο μήνα της άνοιξης γιατί τότε άρχιζαν τις πολεμικές τους εκστρατείες. Την ημέρα αυτή μάλιστα, έκαναν μια τελετή, το Αρμιλλούστριο, για να εξαγνίσουν και να καθάρουν τα όπλα τους. Για τούτο και κατά τον Πλούταρχος (Βίος Νουμά, 19) αναφέρεται πως ο Μάρτιος απεικονίζεται ως άνδρας ενδεδυμένος με δέρμα λύκαινας. Κατά τους χρόνους όμως της «ελεύθερης ρωμαϊκής πολιτείας» ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος στον θεό Mercurius (Ερμή). 

Στο αττικό ημερολόγιο ο Μάρτιος αντιστοιχεί στον Ελαφηβολιώνα (μήνας των ελαφοκυνηγών), κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο. Στην αρχαιότητα τα ιερά Ελαφηβόλια τα γιόρταζαν προς τιμήν της Αρτέμιδος. Κατά την διάρκεια του μήνα σημειώνονται και άλλες σπουδαίες γιορτές. Η Δήλος έκανε μεγάλες γιορτές προς τιμήν του Απόλλωνος, ενώ οι Ελευθέρες της Βοιωτίας προς τιμήν του Διονύσου. Αργότερα, η Αθήνα προς τιμήν του ίδιου θεού τελούσε τα «μεγάλα εν άστει Διονύσια», τα οποία συνδέθηκαν με τα Ασκληπιεία και τους δραματικούς (θεατρικούς) αγώνες, κατά τους οποίους διαγωνίζονταν τρεις τραγικοί ποιητές με μια τετραλογία και πέντε κωμικοί με μια κωμωδία έκαστος. 

EΘΙΜΑ & ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ 

Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο εξαπλωμένο σε όλα τα Βαλκάνια, λόγω της υιοθέτησής του από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι και το διατήρησαν. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι. Από την πρώτη ημέρα του μήνα, τα παιδιά φορούν στον καρπό του χεριού τους ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». 

Σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» προστατεύει τα πρόσωπα των παιδιών από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν και μαυρίσουν διότι η μαυρίλα σήμαινε ασχήμια, προπάντων για τα κορίτσια που η παράδοση τα ήθελε άσπρα και ροδομάγουλα: «Οπόχει κόρην ακριβή, του Μαρτ’ ο ήλιος μην τη γδή». Συνηθίζεται να φοριέται μέχρι τέλος του μήνα. Ύστερα αφού τον βγάλουν, τον κρεμούν στις τριανταφυλλιές, ώστε να γίνουν τα μάγουλά τους κόκκινα σαν τριαντάφυλλα. 

Σε κάποιες περιοχές της χώρας κρεμούσαν την κλωστή όλη την νύχτα στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς για να χαρίσουν ανθοφορία, ενώ σε άλλες περιοχές την έβαζαν γύρω από τις στάμνες για να προστατέψουν το νερό από τον ήλιο και να το διατηρήσουν κρύο. Σε άλλες περιοχές το φορούσαν μέχρι να φανούν τα πρώτα χελιδόνια, όπου και το άφηναν πάνω σε τριανταφυλλιές, ώστε να τον πάρουν τα πουλιά για να χτίσουν την φωλιά τους. Επίσης, τα μονοετή βρέφη λέγονταν πρωτομαρτούδκια και τα περιτυλίγουν με εφτά μάρτιδες, για να μείνουν άσπρα στη μορφή. Λέγανε ότι το παιδί που γεννιέται το Μάρτη είναι ευτυχισμένο. 

Τηρώντας παραδόσεις και έθιμα αιώνων, οι Βούλγαροι, την πρώτη ημέρα του Μάρτη, φορούν στο πέτο τους στολίδια φτιαγμένα από άσπρες και κόκκινες κλωστές που αποκαλούνται «Μαρτενίτσα». Σε ορισμένες περιοχές της Βουλγαρίας, οι κάτοικοι τοποθετούν έξω από τα σπίτια τους ένα κομμάτι κόκκινου υφάσματος για να μην τους «κάψει η γιαγιά Μάρτα», η οποία είναι η θηλυκή προσωποποίηση του μήνα Μάρτη. Η «Μαρτενίτσα» λειτουργεί στην συνείδηση του βουλγαρικού λαού ως φυλαχτό, το οποίο μάλιστα είθισται να προσφέρεται ως δώρο μεταξύ των μελών της οικογένειας, συνοδευόμενο από ευχές για υγεία και ευημερία. 

Το ασπροκόκκινο στολίδι της 1ης του Μάρτη φέρει στα ρουμανικά την ονομασία «Μαρτιζόρ». Η κόκκινη κλωστή συμβολίζει την αγάπη για το ωραίο και η άσπρη την αγνότητα του φυτού χιονόφιλος, που ανθίζει τον Μάρτιο και είναι στενά συνδεδεμένο με αρκετά έθιμα και παραδόσεις της Ρουμανίας. Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Θεός Ήλιος μεταμορφώθηκε σε νεαρό άνδρα και κατέβηκε στην Γη για να πάρει μέρος σε μια γιορτή. Τον απήγαγε, όμως, ένας δράκος, με αποτέλεσμα να χαθεί και να βυθιστεί ο κόσμος στο σκοτάδι. Μια ημέρα ένας νεαρός, μαζί με τους συντρόφους του σκότωσε τον δράκο και απελευθέρωσε τον Ήλιο, φέροντας την άνοιξη. Ο νεαρός έχασε την ζωή του και το αίμα του, σύμφωνα με τον μύθο, έβαψε κόκκινο το χιόνι. Από τότε, συνηθίζεται την 1η του Μάρτη όλοι οι νεαροί να πλέκουν το «Μαρτισόρ», με κόκκινη κλωστή που συμβολίζει το αίμα του νεαρού άνδρα και την αγάπη προς τη θυσία και άσπρη που συμβολίζει την αγνότητα. 

Άλλο έθιμο της 1ης Μαρτίου είναι η ψευδολογία που υπάρχει και την 1η Απριλίου. Είναι σύμβολο της ανοιξιάτικης πάλης και του ξεγελάσματος των βλαπτικών δυνάμεων, που θα μπορούσαν να εμποδίσουν τον ερχομό της Άνοιξης και την αναγέννηση της φύσης. 

Στα χωριά της Στυμφαλίας, στην Κορινθία, εκτός από τους μάρτηδες που φοράνε, πρωί - πρωί την πρώτη του Μάρτη η νοικοκυρά αντί για άλλο πρωϊνό φτιάχνει χυλό με μπομπότα και πετιμέζι και τρώνε όλοι για να μην τους πιάσει ο Μάρτης. Τα παιδιά για περισσότερη προστασία βάζουν λίγο και στη μύτη τους. 

Σε άλλα μέρη έδιναν στα παιδιά τους αγόρια και κορίτσια να φάνε ένα μήλο για να μη τους κάψει ο Μάρτης και για να έχουν γερά δόντια όλο το χρόνο. Επίσης, οι νοικοκυρές καθαρίζουν καλά τα σπίτια τους και σπάζουν στην πόρτα κάποιο πήλινο αγγείο για να διώξουν τον χειμώνα και τις σκοτεινές δυνάμεις. Σημαντικό είναι να μπει στο σπίτι η πρωινή δροσιά του Μαρτίου, για τον λόγο αυτόν το ξημέρωμα κόβουν ένα κλαδί ή σπαρτά τα οποία είναι υγρά από την πρωινή δροσιά και ραντίζουν όλο το σπίτι. 

Τα έθιμα της παραμονής του Μάρτη στην Ήπειρο έχουν θέμα την αποπομπή του Χειμώνα: 

Τον Φεβρουάριο υποδύεται άνθρωπος χωλός καβάλα εις γάιδαρον. Η πομπή των παιδιών που τον συνοδεύουν τραγουδεί: 

«Οξω, Κουτσοφλέβαρε 

να 'ρθη ο Μάρτης με χαρά 

και με πολλά λουλούδια». 

Οι νοικοκυρές αναφωνούν: 

 «Βγαίνει ο κακόχρονος 

μπαίνει ο καλόχρονος 

μέσα Μάρτης και χαρά 

και καλή νοικοκυρά». 

Επίσης, την Πρώτη Μαρτίου απευθύνονται χαιρετισμοί προς την άνοιξη «ανέτειλε το έαρ» και απαγγέλλονταν επωδοί για το φευγιό του χειμώνα ή του Φεβρουαρίου όπως: 

«Φύγε, φύγε Φεβρουάρις 

Ο Μάρτς σε διώκει 

 Εξω ο Φεβρουάριος 

Εσω ο Μάρτ'ς 

Και ίδε το έαρ το καλόν 

Πάλι επανατέλλει 

Φέρον υγείαν και χαράν 

Και την ευημερίαν» 

Την 7η Μαρτίου, ημέρα των «καλών ποιμένων», οι ποιμένες οδηγούσαν τα αιγοπρόβατα από τα χειμαδιά στα ορεινά μέρη λέγοντας: «Κούρευε, κουδούνωνε και στα όρη ανέβαινε», ενώ την 9η Μαρτίου γιορτή Των Αγίων Σαράντα λέγανε «σαράντα πιοτά κερνούν και σαράντα ψέματα λεν». 

Στην Κομοτηνή κάνανε φαγητά από 40 είδη χόρτα και 40 σαλιγκάρια, καθώς και 40 λουκουμάδες. Την ημέρα αυτή, οι τσοπάνηδες αποκόβουν τ' αρνιά, οι γεωργοί φυτεύουν δέντρα και κλήματα και οι κοπέλες φυτεύουν λουλούδια γιατί «πιάνουν και δε λαθεύουν». 

Σε πολλούς τόπους οι νοικοκυρές φτιάχνουν σαραντόπιττες, πίττες με σαράντα φύλλα που τις κόβουν κομμάτια και τις μοιράζουν για τις ψυχές των ζωντανών ή μαγειρεύουν φαγητό με σαράντα ειδών. 

Ένα ακόμη σπουδαίο έθιμο το οποίο προέρχεται από την αρχαιότητα, είναι τα «χελιδονίσματα». Την Πρώτη Μαρτίου τα παιδιά έφτιαχναν ένα ομοίωμα χελιδονιού και ξεχύνονταν στους δρόμους του χωριού τραγουδώντας την «Χελιδόνα», και ως αμοιβή τπυς μάζευαν φασόλια και αυγά. 

«Χελιδόνα έρχεται από μαύρη θάλασσα, 

θάλασσες κι αν επέρασε την στεριά δεν ξέχασε».

Χελιδονίσματα Κομοτηνής

Ο πρώτος από την ομάδα των καλαντιστών κρατούσε συνήθως ένα σφαιρικό στεφάνι από λουλούδια, πάνω στο οποίο γύριζε το ομοίωμα χελιδονιού. Τα παιδιά γέμιζαν ένα καλάθι με φύλλα κισσού και το περνούσαν από ένα ραβδί, ενώ στην άκρη του έβαζαν την ξύλινη χελιδόνα. Γύρω στο λαιμό τους έβαζαν κουδουνάκια που σήμαιναν χαρμόσυνα όσο προχωρούσαν. Αφού τραγουδούσαν τα κάλαντα σε κάθε νοικοκυρά, εκείνη έπαιρνε λίγα φύλλα κισσού από το καλάθι και τα τοποθετούσε στο κοτέτσι, για να γεννούν πολλά αυγά οι κότες της. Eίναι γνωστό πώς ο σκουροπράσινος κισσός είναι σύμβολο της αμάραντης βλάστησης και το θεωρούν ως μέσο ικανό να μεταδώσει την θαλερότητα και την γονιμότητα στις κότες. 

ΔΗΜΩΔΕΙΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ & ΠΡΟΣΩΝΥΜΙΑ 

Η λαϊκή φαντασία έδωσε στο Μάρτιο πολλά παρατσούκλια, όπως Βλάσταρος και Ανοιξιάτης,γιατί είναι ο πρώτος μήνας της Άνοιξης. Επίσης, γδάρτης, παλουκοκάφτης κλαψομάρτης, πεντάγνωμος για το ευμετάβλητο του καιρού του, Βαγγελιώτης εξαιτίας της γιορτής του Ευαγγελισμού, Φυτευτής, και άλλα δηλωτικά της φυσιογνωμίας του, που έχουν σχέση με ιδιότητες ή πράξεις που του αποδίδονται. 

Στην ορεινή Πελοπόννησο το Μάρτη τον λένε πεντεγιόματο, επειδή η ημέρα του Μάρτη μεγαλώνει πολύ και οι ξωμάχοι που παλιά δούλευαν από τα χαράματα μέχρι το σούρουπο, ήθελαν να τρώνε πέντε φορές την ημέρα. Οι χωρικοί προτιμούν τον Μάρτιο βροχερό επειδή η σοδειά τους θα είναι καλύτερη. 

Γρύσπος Νικήτας - Χωρική

Αυτό επιβεβαιώνεται από αρκετές παροιμίες: 

- «Αν ρίξ΄ ο Μάρτης δυο νερά κι΄ Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε κείνο το ζευγά πό ΄χει πολλά σπαρμένα». 

- «Μάρτης έβρεχε, θεριστής χαιρότανε». 

- «Μάρτης βρέχει; Ποτέ μην πάψει». 

- «Κάλλιο Μάρτης στις γωνιές παρά Μάρτης στις αυλές». 

- «Κάλλιο Μάρτης καρβουνιάρης παρά Μάρτης λιοπυριάρης». 

- «Μάρτης βροχερός θεριστής κουραστικός». 

- «Μάρτης κλαψής θεριστής χαρούμενος». 

Άλλα προσωνύμια του Μάρτη στην ελληνική λαογραφία τα οποία σχετίζονται με τις καιρικές μεταβολές είναι και τα ακόλουθα: 

- «Το Μάρτη φύλα άχερα μη χάσεις το ζευγάρι». 

- «Φύλα ξύλα για τον Μάρτη να μη κάψεις τα παλούκια». 

- «Όπως ασπρίζουν τα βουνά το Μάρτη από τα χιόνια, έτσι ν΄ ασπρίσουν τα μαλλιά της νύμφης απ΄ τα χρόνια». 

- «Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε». 

- «Οπόχει κόρη ακριβή τον Μάρτη Ήλιος μη τη δει». 

- «Από Μαρτιού καλοκαιριά, κι απ’ Αύγουστο χειμώνας». 

- «Μάρτης είναι χάδια κάνει, πότε κλαίει πότε γελάει» 

- «Του Μάρτη οι αυγές με κάψανε του Μάη το μεσημέρι…». 

- «Τον Μάρτη χιόνι βούτυρο, μα σαν παγώσει μάρμαρο». 

- «Ο Αύγουστος για τα πανιά κι ο Μάρτης για τα ξύλα». 

- «Τσοπάνη μου την κάπα σου το Μάρτη φύλαγε την». 

The March Wind - Robert Henri

ΔΟΞΑΣΙΕΣ 

 Ο Μάρτιος είναι πλούσιος σε δοξασίες οι οποίες διασώζονται έως τις ημέρες μας. Η παρακάτω δοξασία, η οποία έχει καταγραφεί από τον Νικ.Πολίτη ως κορινθιακή παράδοση και που με μικρές παραλλαγές την συναντάμε και αλλού, είναι αιτιολογική και σκοπεύει στην εξήγηση της ακασταστασίας του καιρού που συνήθως χαρακτηρίζει τον Μάρτη. Καλείται «βαγένι των δώδεκα μηνών» ή «βούτσι». 

«Μια φορά κι έναν καιρό αποφασίσανε οι δώδεκα μήνες να βάν' νε κρασί σ' ένα βαγένι για να πίν' νε όποτε των έκανε όρεξη. Έτσι λοιπόν είπεν ο Μάρτης. 

- Εγώ θα ρίξω πρώτα στο βαγένι και ύστερα ρίχνετε και σεις. 

- Καλά, συ ρίξε, είπαν οι άλλοι. Και έτσι έγινε. Έρριξεν εκείνος στο βαγένι μούστο πρώτα και ύστερα οι άλλοι. Όταν λοιπόν εψήθη το κρασί είπε πάλι ο Μάρτης. 

- Εγώ έριξα πρώτα, πρώτα θ' αρχίσω και να πίνω. 

- Βέβαια, είπαν οι άλλοι. 

Έτσι λοιπόν ετρούπησε το βαγένι στο κάτου μέρος, και άρχισε και έπινε, ως που τόπιε ούλο και δεν άφηκε στάλα. Κατόπιν ήρθε η σειρά του Απρίλη να πάει στο βαγένι να πιάσει κρασί. Παγαίνει, το βρίσκει άδειο. Θυμώνει, το λέει στους άλλους. Τ' ακούνε εκείνοι θυμώνουνε, σκέφτουνται τι να κάνουνε. Τέλος μένουνε σύμφωνοι μεταξύ τους να τον τιμωρήσει ο Γενάρης για την κατεργαριά που τους έκανε. Τον πιάνει λοιπόν ο Γενάρης και του τραβάει ένα ξύλο που είπε αμάν. Του παίρνει και το υπούργημα άρχιζε δηλαδή πρώτα το νέο έτος από το Μάρτη και τώρ' αρχίζει από το Γενάρη. Αυτό είναι το υπούργημα που του πήρε. Όταν λοιπόν θυμάται το παιχνίδι που των έφτιαξε που ήπιε δηλαδή ούλο το κρασί, γελάει και ο καιρός ξαστερώνει. Όταν θυμάται πάλε το ξύλο πόφαγε κλαίει και βρέχει». 

Το ίδιο φαινόμενο εξηγούν και άλλες παραδόσεις που αναφέρονται στην γυναίκα του Μάρτη: 

Κάποτε οι μήνες αποφάσισαν να παντρευτούν. Ο καθένας βρήκε μια γυναίκα που του άρεσε και την παντρεύτηκε. Ο Μάρτης δε φρόντισε το ζήτημα μόνος του και έβαλε προξενητάδες να του βρούνε μια γυναίκα. Εκείνοι του φέρανε μια κοπέλα η οποία ήταν τυλιγμένη με ένα μαντίλι και του είπαν ότι είναι πολύ όμορφη. Ευκολόπιστος όπως ήταν, την παντρεύτηκε. Όταν όμως έμειναν μόνοι και έβγαλε το μαντίλι της, τι να δει; Δεν υπήρχε πιο άσχημη στον κόσμο! Από τότε κάθε φορά που την θυμόταν άστραφτε, βροντούσε, έβρεχε, έριχνε μπόρες, έκανε παγωνιές. Μόνο όταν ξεχνιόταν μερικές φορές, ηρεμούσε, γαλήνευε κι έκανε καλό καιρό! 

Στην Μεσσηνία, λόγου χάρη, λένε ότι η γυναίκα που παντρεύτηκε ο Μάρτης, από μπροστά ήταν πολύ άσχημη, ενώ από πίσω ήταν πολύ όμορφη. Όταν ο Μάρτης τη βλέπει καταπρόσωπο κλαίει και ο καιρός χαλάει, όταν όμως την κοιτάζει από τις πλάτες ευχαριστιέται και ο καιρός καλοσυνεύει. Γι' αυτό λέγεται και η παροιμία: «Ο Μάρτης πότε κλαίει και πότε γελάει». 

The March Marigold - Edward Burne-Jones

Σε άλλες περιοχές η παράδοση θέλει το Μάρτη να έχει δύο γυναίκες, την μια πολύ όμορφη και φτωχή και την άλλη πολύ άσχημη και πλούσια. Ο Μάρτης κοιμάται στην μέση και όταν γυρίζει κατά την άσχημη, κατσουφιάζει και ο καιρός χαλάει, όταν όμως γυρίζει κατά την όμορφη, χαίρεται και γελάει, και ο καιρός είναι καλός. ζεστός με ήλιο. Τις περισσότερες φορές όμως γυρίζει κατά την άσχημη επειδή αυτή είναι η πλούσια που τρέφει και την φτωχή, την όμορφη. 

Ομοίως, τα απρόοπτα της βαρυχειμωνιάς που συνήθως επιφυλάσσουν οι τελευταίες ημέρες του Μάρτη, οι «μέρες της γριάς» όπως λέγονται, θέλει να εξηγήσει η δοξασία της «λιθωμένης γριάς» όπως την αφηγούνται στα χωριά της Πελοποννήσου: 

«Ήτανε μια βολά μια γριά κι είχε κάτι κατσικάκια. Ο Μάρτης τότε είχε εικοσιοχτώ μέρες και ο Φλεβάρης τριανταμία. Ήρθε εκείνη την εποχή ο Μάρτης κι επέρασε χωρίς να κάμει χειμώνα και η γριά από τη χαρά της που βγήκανε πέρα καλά τα πράματα της, εγελάστει και είπε: 

- Πρίτσι Μάρτη μου, στην πομπή σου. Μπήκες, βγήκες τίποτα δε μόκαμες. Τ' αρνοκατσικάκια μη' τα ξεχείμασα. 

Τότε ο Μάρτης επείσμωσε κι εδανείστει τρεις μέρες απ' το Φλεβάρη κι έριξε χιόνια πολλά. Η γριά απιστόμισε το λεβέτι της κι εχώθει απουκάτου με τα πράματά της κι από τον πολύ χειμώνα τα κατσικάκια της εψόφησαν. Κι από τότες σούρνει ο Μάρτης τριανταμία και ο Φλεβάρης εικοσιοχτώ, γι' αυτό τον λεν και κουτσό και κουτσοφλέβαρο. Ένεκα γι' αυτό πόπαθε εκείνη η γριά τις τρεις υστερνές μέρες του Μάρτη, τις λένε μέρες των γριών. Κι ονοματίζουνε κάθε μια με τ' όνομα μιανής από τις πλιό 'λικιωμένες γριές του χωριού. Και αν τύχει καλή ημέρα λεν πως η γριά είναι καλή κι αν τύχει κακοκαιρία λένε πως από την κακία της γίνηκε». 

The Flower Picker - John William Waterhouse